Vurig of vrolijk Pasen?
Een opvoering van de Matthäus-Passion, een uitgebreid paasontbijt, eieren zoeken; allemaal mooie paastradities. Vind je paasvuren ook in dit rijtje passen? Veel mensen met een longziekte zeggen ‘nee’ op die vraag. Het verbranden van hout veroorzaakt namelijk luchtvervuiling die leidt tot veel longklachten.
Geschiedenis
Het is een eeuwenoud gebruik om voor of tijdens Pasen vreugdevuren aan te steken. In de Germaanse tijd als offer aan het begin van de lente, later als lentevuur om de terugkeer van de zon en vruchtbaarheid te vieren, en nog later binnen de kerk als symbool voor een nieuw begin. Dit waren veel kleinere vuren dan de paasvuren van tegenwoordig, die je vooral in het oosten en noorden van het land vindt (zie afbeelding). Bovendien vraagt de kennis van nu over luchtvervuiling en gezondheid, om een nieuwe invulling van dergelijke tradities.
Grote fijnstofwolken
In 2023 waren er ruim 200 paasvuren in Nederland. De luchtvervuiling als gevolg van de paasvuren is soms zo erg dat het RIVM waarschuwt voor smog. Er zit dan onder andere veel te veel fijnstof in de lucht.
Paasvuren stoten onder andere veel fijnstof uit, vooral de kleinere fijnstofdeeltjes (PM2,5). Op de dagen rondom Pasen is de fijnstofuitstoot van paasvuren even hoog als de gemiddelde fijnstofuitstoot uit alle andere bronnen samen (denk aan wegverkeer, houtstook en de industrie).
Onderzoek
Onderzoek van Scapeler liet zien hoeveel extra fijnstof er tijdens de paasdagen in de lucht hangt, bovenop wat normaal gesproken wordt verwacht (zie afbeelding).
De hoeveelheid fijnstof die bij een paasvuur vrijkomt is volgens Stichting Houtrookvrij en het RIVM vergelijkbaar met het fijnstof veroorzaakt door een vrachtwagen die 1.700 keer de wereld rondrijdt. In totaal veroorzaken vreugdevuren zo in slechts enkele dagen 1% van de totale jaarlijkse fijnstofuitstoot in Nederland.
Effect op gezondheid
Het is dus niet verwonderlijk dat bijna twee derde van de mensen met astma en de helft van de mensen met COPD gezondheidsklachten krijgt door paasvuren en andere vreugdevuren (net als door vuurwerk). Het inademen van fijnstof vergroot de kans op longklachten, zoals astma-aanvallen, benauwdheid en hoesten.
In Nederland overlijden jaarlijks een paar duizend mensen enkele dagen tot maanden eerder door kortdurende blootstelling aan hoge concentraties fijnstof. Het gaat hier vooral om ouderen en mensen met een longziekte of hart- en vaatziekte.
Hoewel de paasvuren relatief kort branden, kunnen de gezondheidseffecten langdurig zijn. Hoe meer fijnstof er in de lucht hangt, hoe langer de klachten aanhouden. En hoe langer de klachten duren, hoe schadelijker voor de gezondheid.
Tijd voor verandering
Longfonds wil dat iedereen, overal gezonde lucht kan inademen. Paasvuren zijn voor sommige mensen een mooie traditie, maar voor mensen met een longziekte betekent het vaak extra benauwdheid en andere gezondheidsklachten. De paasvuren zijn niet meer van deze tijd, wat ons betreft moet deze traditie een andere vorm krijgen.
Verbod op paasvuren?
Vorig jaar vroeg een onderzoeksbureau Citisens aan ruim 8.000 Nederlanders hoe zij aankijken tegen het verbieden van paasvuren. Gemiddeld 44% blijkt voor een verbod te zijn. De mening verschilt per provincie (zie afbeelding). Tegenstanders vinden de paasvuren een belangrijk moment om met het dorp samen te komen (30%) en vinden de traditie belangrijk (25%).
Longfonds is voor gezonde alternatieven
Het is een gunstige ontwikkeling dat het aantal, vergunningen voor paasvuren de laatste jaren afneemt, maar voor gezonde lucht tijdens de paasdagen is meer nodig. Longfonds hoopt dat er – net als bij vuurwerk – steeds meer gezonde alternatieven voor paasvuren gaan komen.
Door droogte en door het coronavirus zijn paasvuren een aantal jaar verboden geweest. Verschillende gemeenten organiseerden toen creatieve alternatieven om buiten gezellig samen te kunnen komen, zonder vuur. Bijvoorbeeld door op de plek waar anders het ‘echte’ paasvuur had gebrand, een object of kunstwerk van lampjes neer te zetten en daar activiteiten omheen te organiseren. Ook valt te denken aan een spectaculaire lichtshow, groot muziek- en dansfeest met lokale artiesten of een gezellige (pub)quiz. Longfonds is groot voorstander van dergelijke initiatieven, zodat ook mensen met gevoelige longen vrolijk Pasen kunnen vieren.
We wensen iedereen fijne paasdagen en succes met eieren zoeken!
