Terugblik kennisbijeenkomst Gezonde Lucht
De luchtkwaliteit in Nederland is ongezond, want buiten Vlieland kun je nergens in ons land gezond ademen. Dit moet en kán veranderen. Om de noodklok hierover te luiden en politici te vragen in actie te komen, organiseerde Longfonds samen met de NVALT en IRAS op 4 september de kennisbijeenkomst ‘Gezonde Lucht’.
Tweede Kamerleden van PVV, NSC, GroenLinks-Pvda en D66 en vertegenwoordigers van onder andere de ministeries I&W en VWS, KWF, Natuur & Milieu, omgevingsdiensten, gemeenten en universiteiten waren uitgenodigd voor deze kennisbijeenkomst in Nieuwspoort in Den Haag.
Lidwien Smit, hoogleraar One Health en Milieu-Epidemiologie verbonden aan Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS, Universiteit Utrecht), Leon van den Toorn, longarts en voorzitter van Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT), en Károly Illy, directeur Longfonds en kinderarts praatten de aanwezigen bij over het belang van een ambitieuzer luchtkwaliteitsbeleid.
Menukaart gezonde lucht
Na drie presentaties konden de aanwezigen een ‘menukaart’ invullen en aanvinken welke ‘ingrediënten’ zij steunen voor een ambitieuzer luchtkwaliteitsbeleid. Op de menukaart stonden veel verschillende maatregelen die de lucht gezonder maken. Zoals houtstook aanpakken, belasting op schadelijke uitstoot van de industrie, meer lage-emissiezones en het hanteren van de GGD-adviezen over afstanden tussen drukke wegen en gevoelige bestemmingen, zoals scholen, verpleeghuizen en woningen.
Een belangrijk ingrediënt op de menukaart is een bindend luchtkwaliteitsbeleid. Met onder meer deze zaken op de menukaart willen Longfonds, NVALT en IRAS per direct politieke actie aanzwengelen.
Draagvlak
En daar is veel draagvlak voor; driekwart van de Nederlanders wil verbetering van de luchtkwaliteit, zo blijkt uit onderzoek van Ipsos I&O. Het goede nieuws: de overheid kán onmiddellijk maatregelen nemen om dit te realiseren. Aan de vooravond van het commissiedebat Leefomgeving – dat plaatsvindt op 11 september – is de oproep aan de regering dan ook helder: kom in actie! Verbeter de luchtkwaliteit nu, zodat niemand meer ziek wordt door ongezonde lucht.
Vrijwillig luchtkwaliteitsbeleid werkt onvoldoende
Károly Illy was gastheer van de bijeenkomst en gaf een vurig pleidooi voor het recht van iedereen om vrij te kunnen ademen. ‘Het in 2020 opgestelde Schone Lucht Akkoord (SLA) was een goedbedoelde stap in de juiste richting, maar onvoldoende. In het SLA treffen Rijk, provincies en gemeenten maatregelen om de uitstoot van ongezonde lucht te verminderen en gezondheidsdoelen te behalen. Maar deelname aan dit akkoord is op vrijwillige basis. Slechts een derde van de gemeenten heeft zich aangesloten bij het SLA. Dat is schrijnend. Daarom ben ik groot voorstander van bindend luchtkwaliteitsbeleid’, aldus Illy.
Dobberen
Illy praatte ook over de recente voortgangsmeting van het RIVM. Die stelt dat het vrijblijvende SLA ‘op koers’ ligt om de doelen te behalen. Maar veel gebieden in Nederland – zoals de Maasvlakte, de directe omgeving van Schiphol, de grote steden en gebieden met veel veehouderijen – zullen in 2030 nog steeds niet voldoen aan de SLA-doelen.
‘Dat betekent dat minstens 3 miljoen mensen dagelijks ongezonde lucht blijven inademen. Bovendien worden in het SLA gedateerde advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) uit 2005 gehanteerd. Als we de strengere advieswaarden van de WHO uit 2021 zouden hanteren, heeft vrijwel heel Nederland – op Vlieland na dus – een slechte luchtkwaliteit. Liggen we dan op koers, of dobberen we ergens midden op de oceaan?’, aldus Illy.
Wegverkeer
Een ander voorbeeld dat Illy noemt, is het wegverkeer dat achterloopt ‘In de huidige koers wordt de doelstelling – een afname van 70 procent in gezondheidsschade door verkeer in 2030 – bij lange na niet gehaald. Als we zo doorgaan, komen we nog niet eens op de helft (46 procent) uit. Hoog tijd dus om vol in te zetten op maatregelen die helpen zoals lage-emissiezones. Recent onderzoek laat zien dat deze zones voor minder astma bij kinderen en minder medicijngebruik zorgen’, benadrukt Illy.
Houtstook ontmoedigen
‘Ook op het gebied van houtstook is er nog veel winst te behalen’, vervolgt Illy. ‘In opdracht van het ministerie van I&W onderzocht het onafhankelijke onderzoeksbureau CE Delft onlangs welke maatregelen het grootste effect op verbetering van de luchtkwaliteit kunnen hebben. Om fijnstof te verlagen, blijkt uitfasering van houtstook het meest effectief. Longfonds pleit al langer voor een ontmoedigingsbeleid.’
Hoofdlijnenakkoord
‘De coalitiepartijen hebben in hun hoofdlijnenakkoord benoemd dat preventie meer centraal komt te staan om de gezondheid te verbeteren, gezondheidsverschillen te verkleinen en de zorgvraag te beheersen. Het verbeteren van de luchtkwaliteit is dé manier om daar invulling aan te geven.’
‘Het goede nieuws is dus dat we weten welke maatregelen effectief zijn én dat er draagvlak is onder de bevolking voor gezonde lucht. De kans om het verschil te maken is nu. Ik roep de politiek op om de zorgen die Nederlanders ervaren over de lucht die zij inademen serieus te nemen en werk te maken van gezonde lucht.’
Onvoldoende bescherming
Illy weet zich gesteund door de wetenschap. Lidwien Smit, hoogleraar One Health en Milieu-Epidemiologie verbonden aan IRAS – gaf haar visie tijdens de bijeenkomst:
‘In Nederland ademen we ongezonde lucht in, veroorzaakt door verschillende bronnen van luchtvervuiling waaronder verkeer, industrie, veehouderij, en houtstook. Luchtvervuiling heeft veel negatieve gezondheidseffecten. Hoewel onze lucht nu veel minder vervuild is dan enkele decennia geleden, sterven elk jaar ongeveer 300.000 mensen in Europa en 12.000 in Nederland voortijdig door luchtvervuiling.'
Actie ondernemen
Smit vervolgt: ‘Wetenschappers zijn het er over eens dat de huidige wet- en regelgeving onvoldoende bescherming biedt voor de gezondheid van mensen in Nederland. Recent wetenschappelijk onderzoek laat onder meer zien dat mensen met een hogere blootstelling aan luchtvervuiling een grotere kans hadden om Covid-19 op te lopen én daar ernstiger ziek van te worden. Terwijl onderzoek nodig blijft om actuele vragen rond luchtkwaliteit te beantwoorden, mag dit geen vertraging opleveren om actie te ondernemen voor schonere lucht.’
Het effect op longen en longzorg
Ook longarts en voorzitter van NVALT Leon van den Toorn is groot pleitbezorger van meer maatregelen voor gezonde lucht. Hij schetste tijdens de bijeenkomst het effect van luchtvervuiling op longen én de gezondheidszorg:
‘In Nederland worden anderhalf miljoen volwassenen en kinderen geplaagd door ernstige luchtwegklachten ten gevolge van astma en COPD. De luchtwegen van deze patiënten zijn zeer gevoelig voor prikkeling door omgevingsfactoren, waaronder luchtvervuiling.'
'De nabijheid van verkeer en industrie zorgt door de vorming van grote hoeveelheden fijnstof dus voor een continue belasting van de ademhaling van deze kinderen en volwassenen, waarbij zij soms zelfs het gevoel kunnen hebben dat ze stikken. Maar ook het binnenklimaat, dus de vorming van fijnstof in huis door bijvoorbeeld het gebruik van houtkachels, vormt een bron van problemen.’
Druk op de gezondheidszorg
Van der Toorn vervolgt: 'Door een forse toename van luchtwegklachten, een exacerbatie of opvlamming genoemd, moeten patiënten vaak behandeld worden met zware medicijnen zoals prednison, of moeten ze zelfs opgenomen worden in het ziekenhuis. Door het enorme aantal patiënten met astma en COPD vormt dit ook een aanzienlijke druk op de gezondheidszorg en de maatschappij. Aangezien veel van deze exacerbaties teruggedrongen kunnen worden door schonere lucht binnen en buiten, moeten we alles op alles zetten om gezonde lucht hoog op de agenda te krijgen.’
Gezonde 'SLA'
Na drie presentaties van Illy, Smit en Van den Toorn kruisden de genodigden tijdens het nuttigen van een gezond saladebuffet en met een knipoog naar het SLA – op een menukaart aan welke ‘ingrediënten’ zij steunen voor een ambitieuzer luchtkwaliteitsbeleid. Met hun eigen samengestelde salade gingen de Kamerleden en andere genodigden verder in gesprek over hun keuzes aan ingrediënten voor gezonde lucht.
Urgentie is groot
De urgentie voor het kabinet om extra maatregelen te treffen om de lucht gezonder te maken, is groot. Zeker nu de nieuwe bewindsleden net een streep hebben gezet door het natuurbeleid en daarmee de stikstofaanpak, wat negatief uitpakt voor de luchtkwaliteit en dus de volksgezondheid. Wij blijven pleiten voor gezonde longen en gezonde lucht, voor iedereen!
