Mannelijke artsen vaker benoemd tot hoogleraar dan vrouwelijke

Gelijke kansen zijn binnen de geneeskunde een actueel thema. Al meer dan dertig jaar zijn geneeskundestudenten vaker vrouw dan man. Ook onder promovendi zijn vrouwen inmiddels ruim in de meerderheid. Toch was in 2023 slechts minder dan een derde (31,6 procent) van de hoogleraren aan Nederlandse universitaire medische centra vrouw.

Deels is het lage aandeel vrouwen in de medische wetenschap een erfenis uit het verleden, toen vrijwel uitsluitend mannen werden benoemd tot hoogleraar. Rotterdamse onderzoekers wilden weten of dat nog zo is. Ze volgden het carrièreverloop van de 715 Nederlandse artsen die in 2007 en 2008 promoveerden. Vervolgens bekeken ze of het uitmaakte hoeveel onderzoeksgeld de artsen binnenhaalden en hoeveel ze publiceerden. De resultaten staan dinsdag in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. Longfonds werkte mee aan het ophalen van deze gegevens. Mede-initiator van dit onderzoek Silvan Licher ontving de Sterk Participatieprijs van Longfonds voor zijn onderzoek naar comorbiditeit.

Meer dan cijfers

De gepromoveerde vrouwelijke artsen werkten in 2023 even vaak als hun mannelijke collega’s in een academisch ziekenhuis. Ook kregen ze in verhouding even vaak persoonsgebonden subsidies voor wetenschappelijk onderzoek. Toch hadden mannen in 2023 meer dan twee keer zo vaak een aanstelling als hoogleraar. Mannen publiceerden vaker in wetenschappelijke tijdschriften: dat verklaarde ruim de helft van het aantal hoogleraarsbenoemingen.

Kiki Lombarts, bestuurslid van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH) en niet betrokken bij de studie, noemt het onderzoek ‘waardevol’. ‘Het carrièreverloop in zo’n tijdsperiode was nog niet eerder onderzocht in Nederland. Deze cijfers bevestigen wat we al langer weten: vrouwen zijn ondervertegenwoordigd in de hogere functies in de medische wetenschap.’

De cijfers zijn belangrijk, maar niet voldoende om het probleem aan te pakken, vindt Lombarts. Dat erkennen ook de onderzoekers zelf. ‘De cultuur op de werkplek doet ertoe, net als stereotype beelden van hoe de ideale wetenschapper eruit ziet, zegt Daphne van Helden, universitair docent management en organisatie aan de Erasmus Universiteit en een van de auteurs. ‘Als je een kind vraagt een wetenschapper te tekenen, tekent het nog altijd vaak een witte man met grijs haar.’ Dit soort ideeën werken ook door in benoemingscommissies voor het hoogleraarschap, denkt Van Helden.

Onzichtbaar

Dat vooral publicatieaantallen bepalen hoe snel iemand de wetenschappelijke carrièreladder beklimt, is volgens LNVH-bestuurslid Lombarts een hardnekkig fenomeen. Andere, minder meetbare zaken zouden volgens haar minstens zo zwaar moeten wegen. ‘Onderwijs geven bijvoorbeeld. Vrouwen zien zich genoodzaakt vaker zulke soms onzichtbare en minder gewaardeerde taken op zich te nemen. Ze besteden minder tijd aan onderzoek. Daardoor publiceren ze minder en vragen ze minder vaak ‘mid-career’-beurzen aan, terwijl ze er wel op afgerekend worden.’

Derya Yakar, radioloog in het Universitair Medisch Centrum Groningen, zette in haar ziekenhuis een programma op dat vrouwelijke onderzoekers koppelt aan ervaren collega’s. ‘Vrouwen worden zo zichtbaarder en geven nu ook vaker zelf aan dat ze hoogleraar willen worden. Die veilige omgeving helpt.’

Ook mede-auteur Silvan Licher, universitair docent epidemiologie (Erasmus MC) ziet lichtpuntjes. ‘Onder universitaire docenten, een van de voorstadia van hoogleraarschap, zien we al een meer gelijke verdeling.’

Lombarts onderschrijft deze vooruitgang. Het aantal vrouwelijke hoogleraren stijgt nog steeds en universitaire medische centra’s doen het op dat gebied beter dan universiteiten. En mannen en vrouwen krijgen even vaak subsidiegeld. Lombarts: ‘Nu moet die gelijke beoordeling zich nog vertalen in meer hoogleraarsbenoemingen voor vrouwen.’

Zie Volkskrant-artikel van Erna van Balen, 11 februari 2025