Handige informatie voor zorgverleners

Informatie voor zorgverleners

Hieronder vind je enkele handige middelen waarmee je je patiënt met een longziekte verder kunt helpen. Deze materialen en trainingen zijn bedoeld voor jou als zorgverlener.

Als zorgverlener heb je waarschijnlijk ook patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden. Dan is het fijn te weten welke gesprekstechnieken wel en niet werken. Daarom heeft Longfonds in samenwerking met Pharos, Stichting IMIS, V&VN, CAHAG en de LAN drie video’s gemaakt. Dit zijn de video’s ‘Eenvoudig uitleg geven’, ‘Terugvragen’ en ‘Uitleggen en nadoen’. We laten je hierin het verschil zien tussen zinvolle en minder nuttige gesprekstechnieken bij patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden. Zo zorg je ervoor dat je patiënt de instructies en uitleg goed begrijpt.

Ga naar alle video’s.

Het lijkt alsof je longpatiënt de instructie over de inhalatiemedicijnen begrijpt. Hij of zij stelt verder ook geen vragen en knikt begrijpend. Maar tijdens een volgende afspraak heb je het idee dat de patiënt de medicijnen verkeerd of niet heeft ingenomen. Uit onderzoek blijkt dat dit vaker voorkomt. Ondanks instructie blijken patiënten thuis vaak niet goed hun inhalatiemedicatie te gebruiken. Dat geldt vooral als patiënten beperkte gezondheidsvaardigheden hebben. Daarom heeft Longfonds samen met Pharos een training ontwikkeld: ‘Effectief communiceren met laaggeletterden: Effectieve inhalatie instructies voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden’. Deze training richt zich specifiek op het geven van effectieve inhalatie instructies aan mensen met COPD en een beperkte gezondheidsvaardigheid.

Ga naar meer informatie over de training.

‘U mag niet meer roken. U moet meer bewegen. U moet op uw voeding letten.’ Als zorgverlener kun je deze dingen blijven zeggen, maar in de praktijk blijkt het weinig effectief. Motiverende gesprekstechnieken, of motivational interviewing, kan een goede vorm zijn om samen met de patiënt tot resultaat te komen. Het is namelijk een gespreksmethode om tot gedragsverandering te komen. Met deze gesprekstechniek verandert de cliënt zijn gedrag zelf, vanuit zijn eigen motivatie, en niet vanuit een oplossing die door de zorgverlener wordt opgelegd. Je geeft de patiënt meer verantwoordelijkheid over de eigen keuzes.

Motiverende gesprekstechnieken bestaan voor de zorgverlener uit vijf principes, die in de volgende filmpjes worden toegelicht:

•    Video 1: Wees empathisch 

•    Video 2: Veer mee bij weerstand

•    Video 3: Ontwikkel discrepantie

•    Video 4: Ondersteun eigen effectiviteit

•    Video 5: Vermijd discussie



Wilt u meer weten over motivational interviewing in het algemeen? Bekijk dan deze video over motivational interviewing.

De CaReQol-vragenlijsten kunnen ingezet worden bij mensen met astma bij wie gevraagd wordt naar hun ervaringen met de uitkomsten van zorg en hun denkbeelden over de doelen van die zorg. Er zijn er twee: CaReQoL Astma Outcomes en de CaReQoL Astma Aims. Beide zijn ontwikkeld voor mensen met ernstig astma, maar zijn zeker breder inzetbaar. Beide vragenlijsten zijn vrij te gebruiken.

Ga naar de vragenlijsten

Op basis van de NHG standaard 'Astma bij volwassenen' 2020 is een doorverwijskaart ontwikkeld. Vraag advies aan of verwijs naar de longarts bij blijvende onvoldoende astmacontrole na drie tot zes maanden ondanks intermediaire tot hogere dosis ICS/LABA. In deze doorverwijskaart vind je meer informatie.

Van zorgverleners voor patiënten: voorlichtingsmaterialen en hulpmiddelen

Hieronder vind je enkele handige middelen waarmee je je patiënt verder kunt helpen. Deze materialen en hulpmiddelen zijn bedoeld voor de patiënt, al kan jij als zorgverlener de patiënt er natuurlijk op wijzen. Het aanbod reikt van informatiefolders over verschillende ziekten, tot video’s, actieplannen en bijeenkomsten. Longfonds ontwikkelde deze materialen om zowel jou als je patiënt te ondersteunen. Hiermee willen we de kennis van de patiënt over ziekte en behandeling vergroten, en zo ook de grip op zijn longziekte. Tijdens je consult blijft er zo hopelijk tijd over voor andere zaken.

Vroegtijdige opsporing van COPD moet volgens het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en Longfonds meer aandacht krijgen. Daarom hebben we het PreventieConsult, waarvan in 2011 de Module cardiometabool risico verscheen, aangevuld met de Module COPD.

Het hele PreventieConsult COPD is te vinden op de site van de NHG. 

Ga naar het PreventieConsult.

Onderdeel van het PreventieConsult is de COPD-risicotest. Deze test helpt mensen bewust te maken van een eventueel verhoogd risico op COPD, waardoor zij eerder een huisarts hierover benaderen en er mogelijk eerder een diagnose wordt gesteld. De COPD-risicotest laat dan ook zien wat het risico van een patiënt is op COPD. De vragen gaan over leeftijd, rookgedrag, kortademigheid en hoesten. De uitslag van de test kent drie categorieën: geen verhoogd risico, licht verhoogd risico  en hoog risico. Als uit de uitslag blijkt dat een patiënt een hoog risico loopt, wordt de patiënt aangeraden om contact op te nemen met de huisarts. 

De COPD risicotest is wetenschappelijk onderbouwd. ©2009: prof. dr. Onno van Schayck, CAPHRI - Maastricht Universiteit Medisch Centrum.

Ga naar de COPD-risicotest.

Het persoonlijk Astma Actieplan is een hulpmiddel om astma onder controle te houden of krijgen. Dit plan helpt de patiënt beslissen wanneer en wat hij kan doen als de astmaklachten erger worden. De patiënt vult het AAP samen met jou als zorgverlener in.

Er is ook een astma actieplan voor kinderen.

Het longaanval actieplan COPD is een hulpmiddel bij het herkennen van een longaanval. Je vult dit actieplan in samen met je patiënt. In het actieplan staat hoe de patiënt een longaanval herkent en wat hij kan doen als de klachten toenemen. Bijvoorbeeld meer medicijnen innemen. Zo herstelt de patiënt sneller en kan hij een opname in het ziekenhuis voorkomen.

Met het handboek COPD willen we jou én je patiënt handvatten bieden voor in de spreekkamer. Dit handboek is ontwikkeld voor mensen met COPD met beperkte gezondheidsvaardigheden. Zij hebben moeite met om informatie over ziekte en gezondheid te vinden, begrijpen en toe te passen. Gesprekken met jou als zorgverlener verlopen daardoor vaak moeilijker. Omdat beperkte gezondheidsvaardigheden samenhangen met ongunstige uitkomsten van de ziekte, is het belangrijk om deze groep patiënten goed te bereiken. Het handboek en de bijbehorende praatkaart kunnen hierbij helpen. Het is geschreven in eenvoudig Nederlands. Ook speelt het in op de vaardigheden van de patiënt en biedt het jou zo ondersteuning in je consult. 

De materialen zijn ontwikkeld met de doelgroep en getest in een pilotstudie bij huisartsenpraktijken. Uit de ervaringen van zorgverleners blijkt dat het handboek goede effecten heeft. De longfunctie verbeterde bij mensen die het handboek gebruikten. Daarnaast gaven patiënten aan dat ze zich beter voelden en betere interactie hadden met andere zorgverleners, zoals de fysiotherapeut.

Je kunt het boek hier gratis downloaden. Liever een drukversie? Dan kun je bij Pharos terecht.

De keuzekaart in beeld: Stoppen met roken kan jou en je patiënt helpen kiezen welke manier van stoppen met roken het beste past. Het is een kaart met begrijpelijke teksten en afbeeldingen over de verschillende manieren waarop mensen hulp kunnen krijgen bij stoppen met roken. 

Op de kaart staat de belangrijkste informatie over de behandelingen. Daarbij is gebruik gemaakt van begrijpelijke teksten. Aan de hand van deze kaart kan je een toelichting geven en kan de patiënt extra vragen stellen. De keuzekaart in beeld: Stoppen met roken is bedoeld om samen met je patiënt te gebruiken. 

Ga naar de keuzekaart in beeld: Stoppen met roken.



Naast de keuzekaart Stoppen met roken, zijn er ook andere keuzekaarten ontwikkeld. Denk aan: Artrose van heup en knie en Blijvende schade aan uw nieren. Voor organisaties die hun keuzekaarten ook willen door ontwikkelen naar keuzekaarten in beeld is er een praktische methodiek beschrijving. Alle informatie is te vinden op: www.consultkaart.nl. Voor meer informatie of bij vragen kun je terecht bij kwaliteit@patientenfederatie.nl.

Patiënten en zorgverleners bestellen via onze website eenvoudig informatiefolders en andere materialen over bijvoorbeeld een specifieke longziekte. In deze folders staat handige basisinformatie over een longziekte. De folders gaan zowel over chronische als acute longziekten. 

Naast de folders over longziekten, zijn er ook folders met andere ziektegerelateerde onderwerpen zoals ‘Begrip en acceptatie bij een longziekte’, ‘Weg met huisstofmijt: saneren’ of ‘Omgaan met energie’. 

Ga naar de folders.

Filmpjes over longziekten bekijk je op ons YouTube-kanaal. Je kunt ze bijvoorbeeld samen met je patiënt bekijken. Door bewegend beeld als ondersteuning te gebruiken, blijft informatie beter hangen. 

Onder het kopje afspeellijsten staan diverse onderwerpen met bijbehorende filmpjes. Zo vindt u filmpjes over de werking van de longen in het algemeen, maar ook over wat er gebeurt in de longen bij astma, COPD, CHD of andere longziekten. Deze animatiefilmpjes zijn ook in het Turks en Arabisch beschikbaar. Ook zijn er filmpjes die helpen een longaanval te herkennen.

Naast uitleg over de longen en longziektes, vind je ook filmpjes over leven met een longziekte: van begrip tot acceptatie en omgaan met energie.

Ga naar de filmpjes.

Vaak onmisbaar voor patiënten, zijn de ervaringen van andere mensen met een longziekte en de ervaringen en kennis van zorgverleners. Daarom organiseert Longfonds (online en buiten coronatijd ook offline) bijeenkomsten. 

Offline: Longpunten

Longpunten zijn fysieke, offline bijeenkomsten waar mensen met een longziekte elkaar en zorgverleners kunnen ontmoeten. Ze stimuleren zelfmanagement en vergroten de kennis van mensen met een longziekte (blijkt uit onderzoek).

Longpunten vinden verspreid over heel Nederland plaats. Vaak staat er een bepaald thema centraal op een bijeenkomst. We vragen aan jou als zorgverlener om deze Longpunten onder de aandacht van patiënten te brengen. Dit kan bijvoorbeeld door het plaatsen van onze flyers in de wachtkamer, of ze aan je patiënten mee te geven. Deze flyers sturen we toe per post.

Ga naar de activiteitenpagina voor meer informatie en de locaties van de Longpunten.

Op thuisarts.nl is de informatie uit de richtlijnen op een toegankelijke manier verwerkt voor patiënten: een goede plek om mensen naartoe te verwijzen dus.