Nieuw medicijn bij Cystic Fibrosis

DNA-fout

Mensen met Cystic Fibrosis (CF) hebben een foutje in hun DNA. Daardoor is hun longslijm dikker dan bij gezonde mensen. Dat is op zich niet zo erg, maar dit dikke longslijm is wel een goede voedingsbodem voor bacteriën. Daardoor hebben mensen met CF vaak luchtweginfecties, die ook nog eens slecht genezen met antibiotica. De laatste jaren zijn er nieuwe medicijnen voor CF ontwikkeld. Deze pakken de onderliggende oorzaak van CF aan in plaats van alleen de symptomen te bestrijden. Ze zorgen ervoor dat de patiënt wat dunner longslijm aanmaakt. Er zijn verschillende medicijnen, want niet alle patiënten hebben dezelfde DNA-fout. Sinds kort is er het medicijn Orkambi, bedoeld voor mensen met de meest voorkomende vorm van CF. Bij sommigen van hen slaat dit medicijn wel goed aan en bij anderen niet. Waardoor komt dat? Lieuwe Bos onderzocht het met financiële steun van Longfonds. 

Bacteriën

Orkambi is in een aantal landen al beschikbaar. ‘Lieuwe Bos: De resultaten zijn eerlijk gezegd nog niet fantastisch. Je ziet dat de longfunctie gemiddeld een klein beetje verbetert. Maar de verschillen tussen gebruikers zijn groot. Bij sommige patiënten verbeteren de klachten enorm, bij anderen gebeurt er niets of nemen de klachten zelfs toe. Dat is natuurlijk raar, want deze mensen hebben allemaal dezelfde DNA-fout.’ Hoe komt het dat sommige patiënten wel zijn geholpen met dit medicijn en anderen niet? Lieuwe Bos vermoedde dat de bacteriën in de longen de sleutel zijn tot dit raadsel.

Geen kweekje

Er leven honderden soorten bacteriën in de longen. Die bacteriën hebben elkaar ook weer nodig. De ene soort bacterie maakt bijvoorbeeld een stofje dat een andere bacterie gebruikt om te blijven leven. Lieuwe: ‘Het is dus een compleet ecosysteem, zoals dat heet. Misschien zijn die bacteriën in de loop der jaren zo stabiel geworden dat ze niet makkelijk meer uit evenwicht zijn te brengen. Zelfs niet als je de oorzaak van de bacteriegroei – het dikke longslijm – wegneemt.’ Om te checken of zijn vermoeden klopt, heeft Lieuwe twintig patiënten die Orkambi slikken regelmatig gecontroleerd. ‘We namen telkens wat longslijm af en keken welke bacteriën daar precies in leven. Zo konden we zien of en hoe er iets verandert in het ecosysteem. Daarvoor werkten we ook samen met onderzoekers van heel andere ecosystemen: koraalriffen. Hun technieken kun je ook gebruiken bij longbacteriën.’

De boosdoener uitschakelen

De onderzoeker hoopte aanknopingspunten te vinden om de bacteriën uit de longen te verdrijven. ‘Het liefst op een slimme manier. Ze zeggen weleens: een team is zo sterk als de zwakste speler. Daar wil ik gebruik van maken. Stel: je vindt één bacterie die de boosdoener is. Dan wil ik díe bacterie op een of andere manier zien uit te schakelen zodat het hele ecosysteem instort.’ Uit het onderzoek blijkt dat de hoeveelheid bacteriën korte tijd vemindert nadat de patiënt het medicijn Orkambi begint in te nemen. Maar helaas verdwijnen ze niet helemaal. Pas na een half jaar behandeling, in combinatie met een antibiotica, lijkt het erop dat de bacteriën kunnen worden uitgeschakeld. En dat is goed nieuws voor CF-patiënten.

• Looptijd: 01-03-2017 tot 01-03-2020 
• Soort subsidie: Junior Investigator  
• Bedrag: 200.000 euro  
• Naam onderzoeker: Lieuwe Bos (AUMC)