Vroeggeboorte en longreparatie

Dat een kind te vroeg ter wereld komt, is de angst van veel ouders. Helaas gebeurt het bij zo’n één op de tien baby’s. In veel gevallen is de oorzaak een vruchtwaterinfectie met de tongbrekende naam ‘chorioamnionitis’. Waardoor sommige zwangere vrouwen dit krijgen, is niet helemaal duidelijk. Zeker is wel dat aanleg een rol speelt. Is het eerste kind te vroeg geboren, dan is de kans groot dat dit bij de tweede ook gebeurt. Omdat de infectie voor de zwangere zelf meestal geen klachten geeft, weten vrouwen vaak niet dat ze deze hebben. Tot de bevalling (veel) te vroeg op gang komt.

Vaak longproblemen

Het goede nieuws is dat deze kleintjes het door de medische vooruitgang steeds vaker redden. Zelfs als ze al na 24 weken zwangerschap worden geboren, hebben ze een kans om te overleven. Helaas meestal wel met longproblemen. Zo hebben veel van deze baby’s na de geboorte moeite met ademhalen en blijven hun longen ook op latere leeftijd gevoelig voor infecties en prikkels van buitenaf. ‘Daarnaast ontwikkelen ze vaker COPD, ook als ze nooit gaan roken’, vertelt Tim Wolfs, hoofd van het laboratorium voor kindergeneeskunde van de Universiteit van Maastricht. ‘Dat heeft natuurlijk veel invloed op hun leven.’ Wolfs werkt daarom aan een methode om longproblemen bij vroeggeboren baby’s aan te pakken. Dit onderzoek wordt mede gefinancierd door Longfonds.

Drie klappen

Dat de longen van vroeggeboren baby’s schade oplopen, komt doordat ze twee en soms drie klappen krijgen. Tim Wolfs: ‘De eerste klap is dat deze baby’s al voor hun geboorte een longontsteking krijgen door de vruchtwaterinfectie. Ze krijgen hun zuurstof dan nog via de navelstreng, maar oefenen wel al met ademhalen. Zo krijgen ze het geïnfecteerde vruchtwater binnen.’

De tweede klap is dat de longen pas na 34 à 35 weken af zijn. Wordt de baby eerder geboren, dan zijn de longen dus nog niet volgroeid. Die achterstand halen de baby’s niet in. Hun longen blijven gevoeliger voor infecties, astma en allergieën.

Wolfs: ‘Zeker de heel kleintjes moeten bovendien worden geholpen met ademen met een hoge concentratie zuurstof. Hoewel ze dat hard nodig hebben, kan dit ook schade veroorzaken. Dat is de soms derde klap die hun longen krijgen.’

Speciale stamcellen

Om de longschade te voorkomen en te herstellen, werken Wolfs en zijn collega’s met stamcellen. Deze cellen kunnen zich specialiseren in een bepaalde celsoort. Tim Wolfs: ‘Maar niet elke stamcel is daar even geschikt voor. Wij werken daarom met een speciale stamcelsoort, die wordt geleverd door een Amerikaans bedrijf. Deze stamcellen werken herstellend en ontstekingsremmend en gaan precies naar de plekken waar ze nodig zijn.’

En deze stamcellen hebben meer mooie eigenschappen. Zo verdwijnen ze na zeven tot veertien dagen vanzelf weer uit het lichaam. Hierdoor kunnen ze zich niet blijven delen en bijvoorbeeld kanker veroorzaken. Ook probeert het lichaam ze niet af te stoten en hebben ze geen bijwerkingen.

Remmen, versnellen en genezen

Maar hoe gaan de stamcellen de longschade dan tegen? Kort gezegd op drie manieren: ze remmen, versnellen en genezen. Tim Wolfs: ‘Als we de stamcellen voor de geboorte in het bloed van de baby brengen, hebben ze een ontstekingsremmende werking. We kunnen de vroeggeboorte er niet mee voorkomen, maar de gevolgen van de vruchtwaterinfectie worden er wel minder heftig door. Er komen minder ontstekingscellen in de longen van de baby terecht als deze oefent met ademhalen.’ Wolfs werkt aan methode om op een veilige manier vast te stellen of het vruchtwater geïnfecteerd is. Is dat het geval, dan kunnen de stamcellen via de navelstreng worden ingebracht. Dit is niet schadelijk voor de baby of moeder.

Goed nieuws

Daarnaast versnellen deze stamcellen de ontwikkeling van de longen. Wolfs: ‘Dat is heel belangrijk, want hoe verder de longen zijn ontwikkeld, hoe minder gevoelig ze zijn voor infecties en andere longproblemen. Door de stamcellen kunnen de longen van de baby een flinke inhaalslag maken.’ Hij hoopt en verwacht dat dit versnellende effect er ook is als de stamcellen na de geboorte worden ingebracht. Zo hebben baby’s die niet te maken hebben gehad met een vruchtwaterinfectie, er ook baat bij.

Als laatste hebben de stamcellen een genezende werking waardoor de longschade deels kan worden hersteld. Deze werking kan ook op latere leeftijd nog gelden. Dat zou natuurlijk erg goed nieuws zijn voor mensen met COPD. Wolfs: ‘Het moet nog verder onderzocht worden, maar het is zeker niet ondenkbaar dat COPD-patiënten geholpen zijn met deze stamceltherapie.’

Vol vertrouwen

Het onderzoek wordt uitgevoerd op een soort minilongetjes die in een laboratorium zijn gemaakt. ‘Deze functioneren zo’n beetje hetzelfde als normale longen’, vertelt Tim Wolfs. ‘Ze hebben alleen geen bloedvaten of ontstekingscellen. Toch kunnen we bij de minilongen mogelijk al zien wat voor effect de stamcellen hebben.’ Daarnaast kijken de onderzoekers in proefdieren welk effect het toedienen van stamcellen heeft op de ontwikkeling van de longen. Dat doen ze zowel tijdens de zwangerschap als direct na de geboorte.

Het onderzoek duurt in totaal vijf jaar. Hoe goed de stamceltherapie bij mensenlongen werkt, is nog niet te zeggen. Maar Tim Wolfs heeft er zeker vertrouwen in. ‘Er lopen op dit moment meerdere onderzoeken waarbij stamceltherapie wel al op mensen is getest en de resultaten geven hoop. Zo lijken stamcellen zinvol bij baby’s met hersenschade door zuurstofgebrek bij de geboorte. En ook de hersenfuncties bij mensen die een beroerte hadden, gingen vooruit door stamceltherapie.’

Bij veel medische onderzoeken moeten we daarna nog jaren wachten voordat de uitkomsten ook echt in de praktijk worden gebracht. Maar Tim Wolfs denkt dat het in dit geval wel meevalt. ‘De stamcellen die we gebruiken zijn al uitgebreid getest en door de strenge keuringen heen gekomen. Dat hoeft dus niet meer. Mijn hoop is dat we snel na het onderzoek kunnen voorkomen dat veel vroeggeboren baby’s ernstige longproblemen krijgen.’

Een update van 16 januari 2023 over dit onderzoek vind je hier.
Een update van 16 juli 2024 over dit onderzoek vind je hier.

• Thema: Kinderen en Longziekten
• Looptijd: 01-01-2017 tot 01-10-2023
• Soort subsidie: Longweefselherstel
• Bedrag: 492.906 euro
• Onderzoekers: Tim Wolfs (MUMC+) en onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum Utrecht en het Hubrecht Instituut