Vervroegd pensioen voor verouderde cellen
Bij COPD doen oudere cellen in de longen hun werk minder goed dan zou moeten. Ze kunnen zelfs schade aanrichten. Onderzoeker Roy Woldhuis van het UMCG zoekt uit of het helpt om deze verouderde cellen vervroegd uit te schakelen. Hij ontving voor dit onderzoek de 'Junior Investigatorsubsidie 2022' van Longfonds ter waarde van 200.000 euro.
De longen lijken soms wel een bouwplaats. Allerlei cellen zorgen er samen voor dat onze longen goed werken. Zo zijn fibroblast-cellen vergelijkbaar met metselaars. Deze cellen doen renovatie- en herstelwerk in de longen. ‘Fibroblasten bouwen als het ware muren: zij zijn verantwoordelijk voor het bindweefsel’, legt Woldhuis uit. ‘Dat bindweefsel heeft een steunende functie en beschermt de longen. Maar bij fibroblasten die te oud worden, gaat het werk minder goed. Hun bakstenen zijn bijvoorbeeld niet stevig genoeg of ze repareren te weinig longblaasjes – zeg maar de binnenmuren. Dan vallen er gaten. Mensen met COPD merken dit doordat ze kortademig worden en meer last krijgen van longemfyseem.’
In deze video ontvangt Roy Woldhuis de Junior Investigatorsubsidie 2022 uit handen van Longfonds directeur Michael Rutgers:
Verouderd
Al sinds 2016 doet Roy Woldhuis onderzoek naar longfibroblasten. ‘Zo ontdekte ik dat COPD-patiënten die hebben gerookt vaker verouderde longfibroblasten hebben dan ex-rokers zonder COPD. Verouderde fibroblasten maken geen nieuwe cellen meer aan die het werk overnemen. Een ander vervelend effect is dat ze ontstekingseiwitten blijven afgeven. Dat kan leiden tot meer schade in de longen. Verder doen de oude cellen hun werk dus minder goed. We weten wel dát dit effect kan hebben op de longblaasjes, maar niet precies hoe: herstellen de longblaasjes bijvoorbeeld minder goed? Of repareren de fibroblasten te weinig longblaasjes? Dat wil ik uitzoeken.’
Speurwerk
Het speurwerk gebeurt in het lab. ‘We gebruiken hiervoor een mini-long. Dit is een model voor longblaasjes dat is gekweekt van menselijke cellen. Daarin zetten we oude fibroblasten aan het werk. Zo kunnen we precies zien wat er gebeurt met de fibroblasten op longblaasjes van ex-rokers met COPD en met die van ex-rokers zonder COPD. Dan weten we welk negatief effect de oude fibroblasten veroorzaken.’ De volgende stap is om te kijken welke stofjes, ook wel eiwitten genoemd, ervoor zorgen dat de fibroblasten te snel verouderen. ‘Sommige van deze eiwitten gaan anders werken omdat de fibroblasten ouder worden. Maar andere eiwitten zorgen er juist voor dat fibroblasten zo snel verouderen. Door die laatste op te sporen, kunnen we medicijnen testen die deze eiwitten aanvallen.’
‘Van COPD wordt vaak gedacht dat het een rokersziekte is. Maar je kunt ook COPD krijgen door bijvoorbeeld luchtvervuiling.'
Pensioenplan
Het uiteindelijke doel is om met de juiste medicijnen de verouderde longfibroblasten met pensioen te sturen. ‘Het mooie is dat er al medicijnen bestaan die hiervoor misschien geschikt zijn’, vertelt Woldhuis. ‘Het voordeel hiervan is dat we al weten dat deze medicijnen veilig zijn om te gebruiken. We hoeven dan alleen te testen of ze ook werken bij COPD. Twee soorten medicijnen zijn voor ons interessant. De eerste soort is medicijnen die bepaalde eiwitten kunnen uitschakelen. Dus willen we achterhalen welke eiwitten de veroudering bij COPD ‘aan’ zetten, zodat we deze medicijnen hiertegen kunnen voorschrijven. De tweede soort bestaat uit medicijnen die veroudering tegengaan bij bijvoorbeeld hart- en vaatziekten en botontkalking. Mensen met COPD zijn vaak ook vatbaar voor deze ziekten. Het zou best kunnen dat hier een verband tussen is. Wie weet hebben mensen met COPD dan ook baat bij deze anti-verouderingsmedicijnen.’
Puzzel leggen
Toch zal het nog even duren voor er een medicijn is. ‘Er zijn ook nog veel vragen te beantwoorden’, legt Woldhuis uit. ‘COPD is een complexe ziekte die je stap voor stap moet ontrafelen. Zo hebben we al ontdekt dat bij COPD de longblaasjes minder goed herstellen. Maar we weten nog niet of de longen zelf de oude werkkrachten gaan vervangen voor nieuwe. Het kan zijn dat er straks een medicijn komt dat de oude cellen uitschakelt én een medicijn dat de longen aanzet om nieuwe cellen aan te maken. Aan zulke medicijnen werken andere onderzoekers nu. Ik leg met mijn onderzoek nu één stukje van de puzzel. Die gaan we de komende jaren hopelijk samen verder oplossen.’
Tekst: Naomi van Esschoten
Gegevens over het onderzoek
- Looptijd: 01-04-2021 tot 31-03-2025
- Soort subsidie: Junior Investigatorsubsidie
- Bedrag: 200.000 euro
- Naam onderzoeker: Roy Woldhuis (UMCG)