Finse les: meer natuur, minder astma
Naar buiten, spelen in het groen, vers eten. Het lijkt écht te helpen. Dat blijkt uit een uniek onderzoek in Finland. Het aantal kinderen met astma en allergieën bleef daar gelijk terwijl het elders in Europa enorm steeg. Wat kunnen wij in Nederland hiervan leren?
Waarom komt astma juist in de westerse wereld steeds meer voor? Dat heeft te maken met het wonen in een stad, zo blijkt steeds duidelijker. Inwoners uit de stad komen te weinig in aanraking met de natuur. Vooral bij kinderen tot een jaar of vier maakt dat veel verschil. Hoe minder zij in contact komen met de natuur, hoe groter de kans op astma of een allergie.
Wil je de kans op astma of een allergie bij kinderen verkleinen, dan zouden ze dus juist meer in aanraking met de natuur moeten komen. Klopt dat? In Finland probeerden ze het uit, met een groot praktijkonderzoek. De onderzoekers maakten een paar eenvoudige adviezen voor iedereen die met kleine kinderen werkt. Het ging dan bijvoorbeeld om meer buitenspelen, dieren aaien en meer gevarieerd en onbewerkt eten.
De uitkomsten
Het onderzoek duurde tien jaar. Veel mensen en organisaties volgden de adviezen op. Op kinderdagverblijven speelden de kinderen tussen planten en struiken in plaats van op tegels. Ze zaten met hun handjes in de grond in plaats van in de zandbak. Ze kregen ook gevarieerder eten, met meer vezels en meer verse groenten.
Na tien jaar zetten de Finse onderzoekers de uitkomsten op een rij. Het aantal voedselallergieën was met bijna de helft verminderd. Ook het aantal ziekenhuisdagen voor kinderen met astma was enorm gedaald. Het onderzoek laat zien dat je veel kunt bereiken in het voorkomen van astma en allergieën. En dat met een paar eenvoudige veranderingen.
Verse groenten
De natuur helpt dus bij het voorkomen van astma. Hoe zit dat? Het heeft te maken met micro-organismen, zoals bacteriën en schimmels, legt Marco van Es uit. Hij is oprichter van Bac2nature, een stichting die zich bezighoudt met de relatie tussen micro-organismen in de natuur en onze gezondheid. ‘Micro-organismen zijn overal’, legt hij uit. ‘Ze zitten in de lucht, in de grond en in je eten. Je draagt ze ook bij je. Via de buitenlucht en je eten komen ze in en op je lichaam terecht. Je hebt micro-organismen op je huid, in je darmen en in je longen. De meeste micro-organismen zijn goed voor je afweersysteem.’
En een goed afweersysteem helpt weer bij het voorkomen van astma en allergieën. Zo leidt meer natuur tot minder astma. Van Es: ‘Belangrijk is dat het niet alleen gaat om de hoeveelheid micro-organismen, maar ook om de variatie ervan. Over het algemeen kun je stellen: hoe verschillender de micro-organismen waarmee je in contact komt, hoe meer ze bijdragen aan een veerkrachtige gezondheid.’ Daarom gingen de kinderen in het Finse onderzoek niet alleen langer per dag naar buiten, maar kregen ze ook bijvoorbeeld meer verse groenten. Die groenten kwamen bovendien vaker uit de volle grond en minder vaak uit de kas. Ook dat is belangrijk, want in de volle grond vind je meer verschillende micro-organismen.
Hoopgevend
Het onderzoek in Finland staat niet op zichzelf. Ook Longfonds’ internationale onderzoek om astma bij kinderen te voorkomen laat zien hoe belangrijk micro-organismen zijn voor een beter afweersysteem. Immunoloog Hermelijn Smits, coördinator van dit onderzoek: ‘Wij hadden een net iets andere onderzoeksvraag. In Finland ging het in de eerste plaats over natuur en biodiversiteit. Wij kijken naar hoe contact met micro-organismen helpt bij het voorkomen van astma. Maar het mooie is dat de uitkomsten op hetzelfde neerkomen. Ze versterken elkaar. Want waar vind je de grootste hoeveelheid micro-organismen? In de natuur.'
Het Finse onderzoek is uniek. Voor het eerst zien we in de praktijk wat er gebeurt als kinderen meer in aanraking komen met micro-organismen uit de natuur. Onderzoekers kijken nu naar wat wij in Nederland hiervan kunnen leren. Nederland is natuurlijk geen Finland. Hier wonen meer mensen. We eten anders. Onze natuur is anders. Maar de mooie uitkomsten van het Finse onderzoek zijn wel hoopgevend.
Snel in actie
Wat gaat er nu in Nederland gebeuren? Van Es hoopt dat we snel in actie kunnen komen. ‘De Finse aanpak laat duidelijk zien dat het tijd is voor een nieuwe benadering om astma tegen te gaan. Hier kunnen we verder mee.’ Ook van Smits mag het snel gaan. ‘Meer kennis uit onderzoek is altijd fijn. Maar op basis van het Finse onderzoek kunnen we nu al maatregelen nemen die een gunstige werking hebben.’
Welke maatregelen dat precies zijn, staat nog niet vast. Smits: ‘We zijn erover in gesprek. We moeten eerst goed uitleggen hoe het precies zit, want nog niet iedereen is op de hoogte. Denk aan kinderartsen, consultatiebureaus en kinderdagverblijven. We bespreken ook welke acties van de Finnen wij hier kunnen overnemen en welke niet. En dan kunnen we dóór. Al halen we maar de helft van het Finse succes, dat zou al fantastisch zijn.’
- Bekijk ook het openingsitem in het NOS Journaal en het NOS-artikel van 15 maart 2024.
- Op 18 april 2025 gaat het tv-programma ‘Driedubbel Gezond’ over astma en de mini-long.
Wie is Marco van Es?
‘Onze gezondheid is verbonden met de natuur. Als je dat beseft, zie je beter hoe belangrijk het herstel van biodiversiteit in de natuur is.’ Marco van Es komt uit de wereld van de probiotica. Wat bacteriën voor je gezondheid kunnen doen, leerde hij daar. In 2021 richtte hij de stichting Bac2nature op, om kennis te verspreiden over de relatie tussen natuurlijke micro-organismen en gezondheid.
Wie is Hermelijn Smits?
‘In de geneeskunde draait alles om therapie en symptoombestijding. Daar moeten we vanaf – voorkomen is beter dan genezen. Daarom zet ik mij in voor het ontdekken van de sleutel tot gezondheid.’ Hermelijn Smits houdt zich als immunoloog aan het LUMC al jaren bezig met de strijd tegen astma en allergieën. Ze promoveerde op de rol van het afweersysteem bij astma.
