Bijwerkingen de baas
Medicijnen kunnen longklachten helpen verminderen en soms zelfs een longaanval voorkomen. Maar pillen en puffers kunnen ook vervelende bijwerkingen geven. Welke zijn dat en wat is eraan te doen? Apotheker Peter van Hartingsveldt geeft antwoord op al onze vragen.
1. Waardoor ontstaan bijwerkingen? Geneesmiddelen zijn toch bedoeld om ziekten te genezen of klachten te verminderen?
‘Helaas bestaan er geen medicijnen zonder bijwerkingen. Dat is omdat medicijnen naast het bedoelde effect ook nadelige effecten kunnen geven. Antibiotica doden bijvoorbeeld bacteriën in de longen. Maar ook weleens in de darmen, waardoor iemand diarree kan krijgen. Soms komt een bijwerking door een verkeerde dosering. Vergelijk het met het eten van zout: een beetje geeft het eten smaak. Gebruik je te veel, dan wordt de maaltijd oneetbaar en is het ongezond voor de nieren. Verder verschillen de effecten van een medicijn per persoon. Daarom kan de één enorm last hebben van bijwerkingen en een ander nauwelijks.’
2. Wat zijn de meest voorkomende bijwerkingen van bijvoorbeeld een stootkuur prednison?
‘Een kuur met tabletten prednison wordt vaak voorgeschreven bij een longaanval. Prednison remt de ontsteking door het afweersysteem iets minder actief te maken. Daardoor knapt iemand sneller op. Maar prednison heeft ook bijwerkingen, zoals hoofdpijn, misselijkheid, spierpijn, diarree of juist verstopping. Mensen met suikerziekte kunnen last krijgen van hoge bloedsuikers, en patiënten met hartfalen kunnen vocht vasthouden. Sommige mensen hebben bovendien last van stemmingswisselingen. Deze klachten verdwijnen gelukkig weer als je met de prednison stopt.’
3. Soms is het nodig om langere tijd of heel vaak prednison te gebruiken om benauwdheid of aanvallen te voorkomen. Hoe zit het dan?
‘Bij langdurig gebruik of meerdere stootkuren per jaar kunnen na verloop van tijd andere klachten optreden, bijvoorbeeld botontkalking. Zeker bij ouderen is het dan belangrijk om botbreuken te voorkomen, bijvoorbeeld door losliggende kleedjes weg te halen in huis. Verder kan de fysiotherapeut helpen met spierversterkende oefeningen.
Een ander gevolg kan zijn dat iemand suikerziekte krijgt of dat de suikerziekte erger wordt. Wie veel dorst heeft en vaak moet plassen, of meer benauwd is, doet er goed aan contact op te nemen met de longverpleegkundige of huisarts.
Verder zorgt prednison dat het afweersysteem minder goed werkt. Daardoor reageren de longen minder overgevoelig op prikkels. Het klinkt een beetje tegenstrijdig, maar daardoor is iemand ook gevoeliger voor infecties: óók een longontsteking. Het kan dus goed zijn om met de behandelaar te kijken of je na een tijdje weer zonder kunt.’
4. En hoe zit het met bijwerkingen van puffers?
‘Kortwerkende luchtwegverwijders ontspannen de spieren in de luchtwegen. Maar ook hier geldt weer: door die werking hebben ze ook effect op andere organen. Zo kan het hart sneller gaan kloppen en ontstaat een gejaagd gevoel. Wie door benauwdheid vaker een pufje nodig heeft, kan trillende handen of hoofdpijn krijgen en duizelig worden. Soms hebben mensen een droge mond, bijvoorbeeld omdat iemand niet goed spoelt na het pufje of omdat er te veel medicatie in de mond komt in plaats van in de longen. Een juiste inhalatietechniek en spoelen na het pufje kan dan helpen. Laat daarom eens iemand meekijken met uw inhalatietechniek, bijvoorbeeld de apotheker of de longverpleegkundige. Ook al inhaleert je al heel lang. Net als met autorijden geldt dat een verkeerde gewoonte er zomaar in kan sluipen.’
5. Is er nog een verschil met ontstekingsremmende pufjes?
‘Ja, deze werken namelijk anders. De ontstekingsremmer in een puffer is vaak een variant van prednison. Wel in een veel lagere dosering. Bovendien komt de ontstekingsremmer alleen in de luchtwegen en longen. Daardoor treden vooral op die plaatsen bijwerkingen op, bijvoorbeeld een hese stem of infecties rond de mond. Dat merk je aan pijn in de keel of moeite met slikken. Ook dan kan een goede inhalatietechniek de klachten verminderen. Verder helpt het weleens om de dosering te verlagen. Veel mensen gebruiken trouwens een puffer met een luchtwegverwijder én een ontstekingsremmer. De luchtwegverwijder en ontstekingsremmer versterken elkaar: ze geven meteen lucht en ze zorgen dat de luchtwegen minder gevoelig reageren op prikkels als rook, kou of vervuilde lucht.’
6. Hoe zit het met antibiotica als het gaat om bijwerkingen?
‘Bij een longontsteking krijgen mensen vaak een kuur antibiotica voorgeschreven omdat deze de bacteriën doodt die de infectie veroorzaken. Een enkele keer schrijft de longarts antibiotica voor uit voorzorg om een longontsteking te voorkomen. Omdat antibiotica soms ook andere bacteriën doden, kun je daardoor bijwerkingen krijgen als diarree. Sommige mensen zijn allergisch voor antibiotica. Signalen daarvoor zijn heftige huiduitslag, benauwdheid of moeite met slikken. Laat dan door de dokter uitzoeken of het echt om een allergie gaat of om een vervelende bijwerking, want dat maakt veel uit voor een volgende infectie. Het is belangrijk dat je dan ook weer antibiotica kunt gebruiken.’
7. Kunnen mensen zelf iets doen om bijwerkingen te voorkomen?
‘Sommige medicijnen zijn op te bouwen door te beginnen met een lage dosering. Helaas kan dat niet altijd. Bij een longontsteking of longaanval wil de arts de klachten snel behandelen. Bij dat soort ernstige klachten nemen mensen de bijwerkingen ook eerder op de koop toe. Verder is het zo dat de meeste bijwerkingen na enkele weken vanzelf verdwijnen omdat uw lichaam gewend raakt aan de medicijnen. Blijft je toch last houden? Ga dan in gesprek met de longverpleegkundige of de behandelend arts. Zij kunnen kijken of de klachten te verhelpen zijn of dat een ander middel misschien beter voor je is. Controleer verder eens bij de apotheek of je nog op de juiste manier inhaleert. En bespreek in elk geval één keer per jaar je medicatie en kijk of je kunt minderen of zelfs met iets kunt stoppen. Soms is iets minder net iets beter!’
Tips & adviezen
Tekst: Naomi van Esschoten
